Tüp Bebek Tedavisine Hazırlık Aşaması (Yazı Dizisi 1)

HİDROSALPİNKS (TÜPLERDE SIVI) OLAN HASTALARDA TÜP BEBEK TEDAVİSİNE HAZIRLIK

Tüp bebek tedavisine başvuran bir hastada tüplerde sıvı (hidrosalpinks) olduğu gözlenirse, tedaviye başlamadan önce bu sorunun çözülmesi gerekir. Çünkü araştırmalar bu sıvının varlığının tüp bebek başarısını önemli ölçüde düşürdüğünü göstermektedir.

Hidrosalpinks nedir?

Hidrosalpinks daha önce geçirilmiş bir enfeksiyon sonucu kadının tüplerinde oluşan sıvı birikimidir.

Kadında tüpler rahime bağlıdır. Her ay yumurtalıklardan bırakılan bir yumurta tüplerden geçerek vücuttan atılır. Yumurta tüplerdeyken erkeğin spermi ile birleşirse döllenme gerçekleşir. Döllenen yumurta yani embriyo tüplerden geçerek rahime yerleşir. Embriyonun rahime tutunması halinde (implantasyon) hamilelik gerçekleşmiş olur.

Ancak tüpleri etkileyen bir enfeksiyon tüplerin tıkanmasına ve fonksiyonunu yerine getiremeyecek kadar zarar görmesine neden olabilir. Bu durumda yumurta ve sperm birleşemeyebilir ve hamilelik gerçekleşemez.

Hidrosalpinks tüp bebek başarısını nasıl etkiler?

Tüplerde sıvı olması, hamilelik, implantasyon (embriyonun tutunması) ve canlı doğum olasılığını tüplerden kaynaklanan diğer kısırlık nedenlerine göre yarı yarıya azaltır. Bu durum düşük olasılığını da iki katına çıkartır. Ultrason görüntüsünde tüplerde sıvı görülen hastalarda tüp bebek tedavisi çok düşük başarı oranları sağlamaktadır.

Tüplerde biriken sıvının tam olarak hamilelik başarısını nasıl düşürdüğü tespit edilememiş olsa da birkaç teori üzerinde durulmaktadır. Bunlar hidrosalpinks sıvısının embriyo üzerinde toksik etki yaratarak gelişimini engellediği, embriyonun endometriyal boşluğa sızan sıvı ile birlikte dışarıya aktığı ve hidrosalpinks sıvısının embriyonun tutunmasını ve gelişmesini engelleyen endometriyal değişimler yarattığıdır.

Hidrosalpinks nasıl tedavi edilir?

Hamileliği engelleme mekanizması tam olarak açıklanamasa da, araştırmalar tüp bebek tedavisine başlamadan önce bu sıvının boşaltılması gerektiğini ortaya koymuştur. Bunun için birkaç tedavi yöntemi vardır:

1.Salpingektomi (Tüpün tamamen alınması)

Ultrasonda tüplerde sıvı görülen hastalar üzerinde yapılan geniş kapsamlı çalışmalarda, bu hastalara tüp bebek tedavisinden önce laparoskopik salpingektomi uygulamanın canlı doğum oranlarını iki katına çıkardığı görülmüştür. Bu tedavinin özellikle sıvının ultrasonda görülebildiği durumlarda kullanılması önerilmektedir. En çok da diğer tüpün sağlıklı olduğu hastalarda tek taraflı salpingektomi uygulanması, hamilelik başarısı üzerinde kayda değer pozitif bir etki yaratmaktadır.

Ancak salpingektomi tedavisinde düşük de olsa yumurtlalıklara giden damarlarda ve sinirlerde hasar oluşma riski vardır.

Tüpü onarabilecek yeteneğe sahip bir cerrah, tüp mukozası sağlıklı ise ve hasta doğal yoldan hamile kalmayı bekleyebilecek yaştaysa, salpingostomi (tüpün açılması) uygulamaya da karar verebilir.

2.Tüplerin bağlanması

Eğer tüplerde çok fazla yapışıklık varsa, salpingektomi uygulanması teknik olarak çok zor olabilir ve yumurtalığın zarar görme riski yükselebilir. Bu durumda tüplerin bağlanması önerilebilir. Araştırmalar bu uygulamanın da klinik hamilelik oranlarını artırdığını göstermektedir. Dilate olan (genişleyen) tüpün rahimle birleştiği kısımdan bağlanması sonrası tüp yerinde bırakılabilir. Laparoskopinin riskli veya kontrendike olduğu durumlarda histeroskopik yoldan tüplerin bağlanması da bir çözüm olabilir.

Hastanın salpingektomiye ve tüplerin bağlanmasına onay vermesi zor olabilir çünkü bu tedavilerin çift taraflı (her iki tüpe) uygulanması kesin olarak kısırlığa yol açacaktır ve bu durum muhtemelen olumsuz psikolojik etki yaratacaktır. Ancak hasta tedaviye onay verdiği takdirde tüp bebek tedavisi ile hamile kalma olasılığı önemli ölçüde yükselecektir.

3.Transvajinal Aspirasyon (sıvının vajina yoluyla emilmesi)

Hidrosalpinkste hamilelik olasılığını artırmak için bir diğer seçenek de yumurta toplama sırasında, tüplerdeki sıvının vajinadan aspire edilmesi yani emilmesidir. Bu tedavi özellikle sıvının yumurtalıkların uyarılması sırasında oluşması ve ultrasonda görülebilir hale gelmesi durumunda kullanılabilir. Bu durumda uygulanabilecek diğer seçenek ise taze embriyo transferinin iptal edilerek, embriyoların dondurulması ve dondurulmuş embriyoların çözülerek transfer edilmesinden önce salpingektomi uygulanması veya tüplerin bağlanmasıdır.

Hidrosalpinksin önlenmesi veya tüp bebek tedavisine başlamadan önce farkedilmesi için neler yapılabilir?

Klamidya gibi cinsel yolla bulaşan hastalıklar, hidrosalpinks ve dolayısıyla kısırlık riskini artırır. İdeal olanı cinsel yolla bulaşan hastalıkları önleyerek hidrosalpinksin önüne geçilmesidir. Bunun için özellikle gençlerde kondom kullanımını teşvik etmek, cinsel yolla bulaşan hastalıkların tamamiyle iyileşene kadar tedavisine devam edilmesi ve eşin bilgilendirilmesi konusunda halkı bilinçlendirmek önemlidir.

Tüp bebek tedavisine başlamadan önce hastanın öyküsünün alınması çok önemlidir. Çünkü daha önce geçirilmiş pelvik enfeksiyonlar bu esnada ortaya çıkabilir. Hastaya klamidya testi yapılması da bu konuda fikir verebilir çünkü geçirilmiş klamidya enfeksiyonları hidrosalpinksle doğrudan ilişkilidir. Bir şüphe uyanırsa ultrason ile hidrosalpinksin varlığı teyid edilebilir ve tüp bebek tedavisine başlamadan önce hastayla tedavi seçenekleri konuşularak laparoskopi veya diğer tedaviler uygulanabilir.

Hasta, tüp bebek öncesi hidrosalpinksin tedavi edilmemesi durumunda tüp bebek başarısının düşük olabileceği konusunda bilgilendirilmelidir. Eğer ilk tüp bebek tedavisinden önce hasta, salpingektomi veya diğer tedaviler için kendini hazır hissetmezse ve ilk deneme başarısız olursa, ikinci denemeden önce bu konu tekrar gözden geçirilmelidir.